Binnen de ambitieuze plannen van Universiteit Antwerpen om de bestaande gebouwen U en V op Campus Groenenborger op te waarderen, het energieverbruik aan te pakken (cfr. volgorde Trias Energetica), de beeldkwaliteit, de veiligheid en het akoestisch comfort te verbeteren, is Macobo-Stabo als studiebureau betrokken bij de gevelrenovatie van gebouw U en gebouw V (buitenschil + buitenschrijnwerk). De campus huisvest de Faculteit Wetenschappen en Toegepaste Ingenieurswetenschappen. Samen met architectenbureau Stramien en ingenieurs in gevelontwerp Gevelinzicht werken we een plan uit om de twee gebouwen uit de jaren 70 op een efficiënte en doelgerichte manier te renoveren. Macobo-Stabo staat in voor de studies stabiliteit, gebouwtechnieken en duurzaamheid (EPB-verslaggeving en dynamische comfortsimulaties).
Ambitieuze eisen voor de campusgebouwen
Het is de wens van de universiteit om de bestaande gebouwen op te waarderen naar een energetisch en comfortabel niveau dat voldoet aan de hedendaagse vereisten. Een belangrijke randvoorwaarde is dat de gebouwen in gebruik blijven, waardoor totaalrenovaties niet mogelijk zijn.
Daarnaast maakt de functie van de gebouwen - chemische laboratoria met een zeer wisselende bezetting - het concept op technisch en architecturaal vlak zeer uitdagend. Gezien de bestaande decentrale ventilatiesystemen niet voldoen aan de huidige EPB-eisen voor hygiënische ventilatie, moest ook hiervoor een oplossing worden gezocht, in combinatie met de hoge vereisten voor de labo-ventilatie.
Er werd gekozen voor een gefaseerde renovatie van de buitenschil van gebouwen U en V, waarmee Macobo-Stabo bouwkundig performante gebouwen en optimaal comfort voor de gebruiker beoogt.
Holistische en gefaseerde aanpak
Net zoals de Universiteit Antwerpen, is het ontwerpteam steeds ambitieus in zijn aanpak. In een eerste fase wordt er veel aandacht besteed aan het vooronderzoek om voor de start van de werken een duidelijk beeld te krijgen van de haalbaarheid, de te verwachten planning en de bijhorende kostprijs.
Naarmate dit onderzoek vorderde, kreeg het studiebureau het gebouw meer in de vingers en werd de volledige complexiteit van de gefaseerde gevelrenovatie duidelijk. Hierdoor kan het ontwerpteam betere gecoördineerde beslissingen nemen. Overleg met de opdrachtgever is bij het nemen van deze beslissingen telkens cruciaal.
Multidisciplinariteit als sleutel voor complexe renovaties
Het ontwerpteam heeft als troef dat het expertise heeft in de vele facetten die deze studie complex maken.
Structuur
Het uitgangspunt is steeds om zo veel mogelijk van het oorspronkelijke gebouw en zijn originele structuur te behouden. Dit zorgt er immers voor dat de embodied carbon van de renovatie aanzienlijk beperkt blijft ten opzichte van een nieuwbouw.
Door onderzoek van de as-built plannen uit de jaren 70 en een gedetailleerde nacalculatie werd de reservecapaciteit op de structurele elementen bepaald. Waar de plannen onvoldoende duidelijkheid gaven over de structuur, werden ze aangevuld met destructief onderzoek naar de betonkwaliteit en de geplaatste wapeningssecties.
In het voortraject worden belangrijke krijtlijnen uitgezet, waarbij onder meer in dialoog met de bouwheer de noodzaak aan bijkomend onderzoek wordt afgestemd. Zo werd eerst alleen de gevelstructuur geëvalueerd, naderhand werd er beslist ook de binnenstructuur van het gebouw te bekijken. Investeringen aan de gevel moeten immers voor alle partijen gemotiveerd worden binnen de geplande binnenrenovatie.
Gevels
De gevels zullen ontworpen worden met het oog op een aangenaam binnencomfort. Er werden ter plaatse comfortmetingen uitgevoerd die een aanvullende dataset leverden voor de dynamische simulaties, die de gevelontwerpstudie tot een optimum zullen leiden.
Technieken
Onder hun huidige vorm voldoen gebouwen U en V niet aan de wetgeving van vandaag inzake EPB en binnenklimaat, met name het thermisch comfort en de optimale luchtkwaliteit. Om aan de huidige eisen te voldoen dient er heel wat kanaalwerk en leidingen bij te komen. Door deze technieken in de buitengevel te plaatsen, wordt de impact van de renovatiewerken beperkt en kunnen de gebouwen in gebruik blijven tijdens de werken.
Ook met bestaande gebouwen richting een koolstofneutrale toekomst!
Keuzes die vandaag als vanzelfsprekend worden beschouwd voor nieuwbouwprojecten, vormen een grote uitdaging om toe te passen voor bestaande gebouwen. Het voorzien van een mechanisch ventilatiesysteem is hier misschien wel het beste voorbeeld van.
In dit project werd deze complexiteit in al zijn facetten en disciplines aangepakt door het bouwteam, net om aan te tonen dat het ook echt mogelijk is, en zelfs in sommige gevallen duurzamer is naar embodied carbon en kostprijs toe.
Met de verstrengde EPC-wetgeving moet het bestaande gebouwenpatrimonium tussen nu en 2050 naar een koolstofneutraal concept worden gebracht. Dit project toont aan dat met een scherp kader en duidelijke richting, en een intensieve wisselwerking in het team, dit voor bestaande gebouwen - zonder in te boeten op het comfort - zeker mogelijk is.
Nu de vooronderzoeken rond zijn, kan er worden overgaan naar het voorontwerp en de praktische uitwerking in functie van de bouwaanvraag. Macobo-Stabo kijkt alvast uit naar de volgende fase van dit uitdagend traject!
