23 juni 2025 - Wat jarenlang een afgesloten militaire enclave was aan de rand van Sijsele, transformeert de komende jaren tot een open, toekomstgerichte stadswijk. Op de voormalige site van de Sergeant Baron Gillès de Pélichykazerne komt met ‘Kwartier 51’ een wijk tot stand die wonen, werken en ontspannen op natuurlijke wijze samenbrengt. Het ontwerp is van de hand van een breed team: a2o architecten, B2Ai, awg architecten, Atelier Romain, Bureau Cnockaert en duurzaamheidsspecialist GRUUND, in opdracht van ontwikkelaars Ciril en Brocap, en met de West-Vlaamse Intercommunale (WVI) als publieke partner. Bijzonder is hoe het ontwerp het sobere, functionele karakter van de bestaande gebouwen respecteert en tegelijk inzet op duurzame vernieuwing, met oog voor de verwevenheid tussen verleden en toekomst.
Met een oppervlakte van 20,5 hectare vormt de site een van de grootste stadsontwikkelingen in de regio. De ligging – aan de rand van het dorp, grenzend aan het Ryckeveldebos – biedt tegelijk aansluiting op de dorpskern en een directe relatie met het landschap. Die dubbele kwaliteit wordt uitgespeeld in het ontwerp, dat inzet op een verweving van functies, publieke ruimte en natuur. De herontwikkeling is opgevat als een langetermijntraject: tot 2037 wordt de wijk stapsgewijs gerealiseerd. De voorbereidende infrastructuurwerken starten in 2027, en vanaf 2029 worden de eerste woningen, herbestemde gebouwen en publieke voorzieningen opgeleverd.
Een gelaagde visie op ruimte en tijd
Het ontwerpteam vertrok vanuit de aanwezige structuur van de kazerne: de orthogonale inplanting, de langgerekte zichtassen, de open ruimtes en het ensemblekarakter van de bestaande gebouwen. Deze erfgoedwaarden worden niet enkel behouden, maar ook geactiveerd. Zo blijft de centrale dreef behouden als ruggengraat van het plan – een groene as die de wijk verbindt met het dorpscentrum en het achterliggende bos. De gebouwen en infrastructuur vertellen het verhaal van een andere tijd, maar lenen zich tot adaptief hergebruik.
Door deze gelaagdheid te benutten in plaats van uit te vlakken, ontstaat geen tabula rasa, maar een wijk die letterlijk gebouwd is op het bestaande. Hergebruik wordt geen noodoplossing, maar een leidmotief dat zorgt voor karakter, authenticiteit en duurzaamheid. Zo ontstaat een plek met een ziel, waar verleden en ontwikkeling in balans zijn.
Leefbare mix van functies
Kwartier 51 wil meer zijn dan een klassieke woonwijk. Het programma voorziet 225 wooneenheden voor uiteenlopende gezinssituaties – van alleenstaanden tot samengestelde gezinnen – maar maakt ook plaats voor kleinschalige bedrijvigheid, publieke voorzieningen en buurtgerichte horeca. In de bestaande villa op de site komt een horecazaak, waarvoor binnenkort een concessieprocedure opstart. Sommige gebouwen worden polyvalent opgevat, zodat ze in de toekomst makkelijk een nieuwe invulling kunnen krijgen.
Ook op kleinere schaal wordt ingezet op multifunctionaliteit: collectieve ruimtes voor bewoners, ateliers voor zelfstandigen, deelwerkplekken of zorgfuncties. De wijk wil daarmee inspelen op hedendaagse verwachtingen rond nabijheid, gedeeld gebruik en flexibiliteit. Door functies ruimtelijk te verweven, ontstaan spontane ontmoetingen en gedeelde plekken die het samenleven versterken.
Samenleven in diversiteit
De wijk mikt bewust op sociale en functionele diversiteit. Door wonen te combineren met werken, spelen, ontmoeten en ondernemen ontstaat een sociaal weefsel dat de wijk op lange termijn moet dragen. Dit gaat verder dan woonvormen alleen: ook verenigingen, buurtinitiatieven en kleinschalige ondernemers krijgen een plek in het masterplan. Er wordt gestreefd naar een evenwichtige mix van leeftijden, huishoudens en woonvormen.
Om sociale duurzaamheid te garanderen, zet het projectteam in op verschillende types van eigendom en huur, met aandacht voor starters, ouderen en gezinnen. Er wordt gezocht naar een goede balans tussen betaalbaarheid en kwaliteit, tussen individueel wonen en collectief gebruik. Zo wordt de wijk geen enclave, maar een weerspiegeling van een diverse samenleving.
Publieke ruimte als schakel
Een aanzienlijk deel van de site wordt voorbehouden voor publieke ruimte: een park met waterpartij, een nieuw aan te planten bos van meer dan twee hectare, natuurlijke speelzones, sportfaciliteiten en een netwerk van wandel- en fietspaden. Deze voorzieningen vormen een meerwaarde voor bewoners én versterken de relatie met het omliggende dorp en het Ryckeveldebos. De publieke ruimte vormt de schakel tussen wijk, kern en landschap.
Tijdelijke initiatieven zoals ‘Damme Beach’ en het gebruik van de loodsen voor buurtactiviteiten blijven ook tijdens de gefaseerde ontwikkeling mogelijk. Deze aanpak houdt de site levendig, zelfs voordat de eerste bewoners arriveren. Zo groeit het project niet alleen fysiek, maar ook sociaal, nog voor de wijk haar definitieve vorm aanneemt.
Duurzaam én flexibel
Nieuwe gebouwen worden ontworpen met het oog op verandering. Er is veel aandacht voor circulair materiaalgebruik, gedeelde energieoplossingen, regenwaterbeheer en zachte mobiliteit. De wijk wordt daarmee een laboratorium voor toekomstgerichte stadsontwikkeling, gericht op veerkracht, ecologie en veranderende woonnoden.
Die vooruitstrevende aanpak betekent niet dat de plek haar identiteit verliest – integendeel. Door bestaande structuren als uitgangspunt te nemen, krijgt de wijk een eigen karakter, geworteld in het verleden maar klaar voor de toekomst. Zo ontstaat een samenhangende, robuuste en adaptieve leefomgeving.
Een gedragen samenwerking
De realisatie is in handen van projectontwikkelaars Ciril en Brocap, die eerder al samenwerkten aan ambitieuze stedelijke projecten. Voor het ontwerp en de uitvoering schakelden ze een breed samengesteld team van experts in. Naast a2o, B2Ai, awg architecten en Atelier Romain, tekenden ook Bureau Cnockaert (infrastructuur) en GRUUND (duurzaamheid) mee aan het masterplan.
De West-Vlaamse Intercommunale (WVI) en Stad Damme spelen als publieke opdrachtgevers een sturende rol in het proces. Dankzij deze samenwerking ontstaat een plan dat niet alleen ruimtelijk en ecologisch sterk staat, maar ook uitvoerbaar en gedragen is door bewoners, bestuurders en betrokken partners. Kwartier 51 wordt zo meer dan een project: het wordt een gedeelde ambitie.
Gefaseerd én participatief
De ontwikkeling van Kwartier 51 verloopt in fases, met een eerste oplevering voorzien in 2029. Op dat moment zullen de eerste woningen, publieke ruimtes en herbestemde loodsen klaar zijn. De gefaseerde aanpak laat toe om bij te sturen waar nodig en ruimte te laten voor participatie. Eind september 2025 vindt al een eerste infomoment plaats tijdens het kermisweekend van Sijsele.
Inwoners en geïnteresseerden kunnen daar kennis maken met de plannen en hun vragen stellen. Via de projectwebsite blijft het volledige proces transparant en opvolgbaar. Participatie is geen bijkomstigheid, maar een essentieel onderdeel van het project: een kans om betrokkenheid en gedeeld eigenaarschap te realiseren.
Bron: WVI, a2o, B2Ai & awg architecten.
