Koninginnenstuk van ZNA is open.

104.000 vierkante meter oppervlakte. 20 bovengrondse verdiepingen. 88 meter hoog. 385 bedden en een dagziekenhuis met 43 plaatsen. 936 ondergrondse parkeerplaatsen. 60.000 blauwe en groene gevelpanelen. Het zijn maar een paar van de indrukwekkende cijfers van ZNA Cadix, het grootste ziekenhuis binnen de Antwerpse ring dat op 18 september 2023 haar deuren opende, na 7 jaar bouwen. Het nieuwe ziekenhuis is op veel vlakken atypisch: de locatie in de binnenstad, de verticale bouw, de publieke zorgboulevard, de keuze voor de speelsere inrichting, …

Stad en ziekenhuis smelten samen

Wat ZNA Cadix dan zo bijzonder maakt? Laat ons beginnen bij de locatie: middenin Antwerpen, aan de kop van Park Spoor Noord, tussen het Kempisch dok en de Noorderlaan. “Terwijl andere grotere ziekenhuizen bewust kiezen voor een buitenstedelijk gebied, koos ZNA juist voor inbedding in de stad”, legt Ali Tmimi van projectontwikkelaar Kairos uit. “Tram 1 stopt hier voor de deur. Aan de ene kant heb je het park: een groene long vol beweging. Aan de andere kant ligt het Eilandje met het Mas, de Cadixwijk en de dokken.”

Het nieuwe ziekenhuis is niet alleen verweven met de omgeving, maar ook met de Antwerpenaren zelf. Want wie van de Cadixwijk naar het park wil, kan via de publiek toegankelijke ‘zorgboulevard’ met winkeltjes en horeca op de benedenverdieping van het ziekenhuis. Ook op de derde verdieping is iedereen welkom in het restaurant met groot dakterras en zicht op de stad. Zo wordt ZNA Cadix een ziekenhuis waar je wél met plezier naartoe komt: een icoon in de stad, een toegangspoort tot het park of het Eilandje en een plek om elkaar te ontmoeten.

VK architects+engineers® part of Sweco en Robbrecht en Daem Architecten stonden in voor het ontwerp en de studies van ZNA Cadix. Tom Debacker van VK architects+engineers part of Sweco: “Met die inbedding in de stad evolueert het ziekenhuisnetwerk mee met het moderne zorgdenken. Zorg en kwetsbaarheid hoef je niet weg te steken, maar horen bij de samenleving. En door de samenleving dichter bij de zorg te brengen, kan die ook helend werken voor de patiënten.”

'Het gebouw laat zich echt ontdekken, met gezellige hoekjes, inpandige terrassen en veel daglicht.'

In de hoogte

Steven Wallays, directeur Healthcare bij VK architects+engineers® part of Sweco: “De eerste reacties op de locatie waren eerder sceptisch: hoe bouw je op zo’n beperkte oppervlakte een ziekenhuis? Door in de hoogte te bouwen, heeft Antwerpen er niet alleen een fantastische eyecatcher op een zichtlocatie bij. Dankzij de verticale bouw verlopen de spoedstromen ook sneller. In klassieke ziekenhuizen liggen de spoedafdeling, operatiekwartieren en intensieve zorg op hetzelfde niveau. Wij plaatsten de afdelingen boven elkaar, met voorbehouden liften die patiënten in amper 15 seconden 5 verdiepingen hoger brengen.”

Door de beperkte grondoppervlakte stonden de ontwerpers voor nog een andere uitdaging. Hoe organiseer je de levering van onder andere voeding, medicijnen en linnen? Die logistiek is in ZNA Cadix bijna onzichtbaar omdat ze onder de grond verloopt. Wallays: “Je kunt je de -1 het best inbeelden als een levendig logistiek dorp. We goten elke stroom – van de ambulances, leveranciers en bezoekers – in rekenmodellen. Op basis daarvan maakten we de ideale liftenplannen en routeschema’s die ervoor zorgen dat zelfs op piekmomenten alles vlot verloopt. Door alle gemotoriseerde verkeer onder de grond te sturen, blijft bovengronds het voorplein vrij voor voetgangers en fietsers.”

'Alle bouwpartners gingen voor dezelfde missie: het indrukwekkendste ziekenhuis van de stad bouwen.'

Menselijke zorg

Debacker: “Als je binnenkomt in het ziekenhuis, voel je direct een wat speelse sfeer. Het gebouw laat zich echt ontdekken, met gezellige hoekjes, inpandige terrassen, veel daglicht en een warme belichting. De zorgboulevard heeft een terrazzovloer. In de kamers maakten we zitbanken aan de ramen. Op de afdelingen vind je ontmoetingsplaatsen en ruime lounges terug. En voor de verlichting kozen we voor hangende armaturen in de zorgboulevard en schijfvormige armaturen in de rest van het ziekenhuis. Waren die keuzes evident? Zeker niet. Onder de bouwpartners zijn daarover zeker de nodige discussies geweest en financieel waren ze niet de goedkoopste optie. Maar die look-and-feel die in heel het ziekenhuis is doorgetrokken maakt ZNA Cadix juist tot een unieke setting.”

Ook de kleuren van het nieuwe ziekenhuis springen in het oog. De gevels zijn afgewerkt met blauwe en groene geglazuurde keramische klikpanelen. Blauw verwijst naar de lucht en het water van de dokken en de Schelde vlakbij. De groene kleur is een knipoog naar Park Spoor Noord. De kleuren komen ook in de inrichting terug. Wie goed kijkt, ziet dat de ramen op verschillende dieptes in de gevel zitten. In het midden van het gebouw is er een patio. Zo valt het daglicht ook binnenin tot op de benedenverdieping.

Tot het uiterste

Voor de bouw van ‘het koninginnenstuk van het Antwerpse ziekenhuisnetwerk’ bundelden BAM Interbuild en MBG hun krachten. Frank De Brabandere van BAM Interbuild: “De samenwerking tussen alle bouwpartners gaf echt de doorslag bij dit project. Vanaf het begin stonden alle neuzen in dezelfde richting. Iedereen ging voor hetzelfde doel: het indrukwekkendste ziekenhuis van de stad bouwen." Kurt Schrauwen van MBG: “De bouw was in veel opzichten een specialleke. Zo gebeurde alle grondafvoer per binnenschip om het verkeer te ontlasten. Alle ramen zijn gemonteerd als prefabpanelen met het raam er al in. Voor de logistieke verdieping onder de grond waren er gigantische overspanningen nodig. Toch was hét huzarenstukje de betonnen draaitrap in de hal. In totaal werkten we er 8 maanden aan. De volledige onderkant is glad bekist. De trap heeft geen binnenspil, hij staat echt los in de ruimte en hangt alleen aan de bordessen van elke verdieping vast. Onder de treden zit akoestische isolatie. En de verlichting is ingewerkt in de balustrade. Alles is zo verfijnd en perfect afgewerkt: onze collega’s zijn tot het uiterste gegaan.”

ZNA Cadix leeft! “Bij iedereen die aan het ziekenhuis meewerkte, leeft er een ongelofelijke trots”, zegt Frank De Brabandere van BAM Interbuild. “Juist omdat het gebouw zo bijzonder is – in het ontwerp en in de kwalitatieve uitvoering. Al die jaren werkten tientallen bedrijven samen aan een soort heilige missie. Het resultaat is magnifiek.”

Sleutelklaar

De projectpartners leverden het ZNA Cadix eigenlijk al in maart 2022 officieel op. Hoe komt het dat het ziekenhuis pas 1,5 jaar later de deuren opent? Tmimi: “ZNA Cadix koos voor een sleutelklaar project. In de eerste fase werd ZNA Cadix opgeleverd volgens het originele bestek uit 2012. In de tweede bouwfase gebeurden de nodige aanpassingen. Intussen zijn de wensen veranderd of kwamen er nieuwe inzichten. Er zijn kamers en zelfs verdiepingen van functie veranderd. En soms moesten ruimtes aangepast worden aan de nieuwste apparatuur. Dus in dat laatste anderhalf jaar zijn er nog bergen verzet. Die tweede bouwfase bewijst ook dat het gebouw flexibel genoeg is voor de toekomst.”

Wie is wie?

Bij de totstandkoming van ZNA Cadix zijn veel partners betrokken. Kairos stond in voor de projectontwikkeling en NMBS bracht de grond in. Het ontwerp is van VK architects+engineers® part of Sweco, Robbrecht en Daem architecten en Omgeving. VK architects+engineers part of Sweco zorgde ook voor alle technische studies. BAM Interbuild en MBG vormden een geïntegreerde vennootschap voor de bouw. BAM FM zorgt voor het onderhoud in de komende 20 jaar.

Feiten en cijfers

De bouw van ZNA Cadix startte op 20 mei 2016.

Het ziekenhuis is open sinds 18 september 2023.

Het nieuwe ziekenhuis aan Park Spoor Noord verwacht jaarlijks 200.000 patiënten.

ZNA Cadix stelt 1.200 mensen te werk.

Het gebouw is 88 meter hoog en heeft daarmee de op 3 na hoogste toren van Antwerpen.